Фізічнае развіццё дзяцей ад 5 да 7 гадоў. На шостым годзе жыцця ў фізічным развіцці дзяцей адбываюцца істотныя змены. Маса цела дзіцяці павялічваецца прыкладна на 200 г у месяц, даўжыня цела — на 0,5 см. К шасці гадам рост дзяцей дасягае 111—121 см, маса цела — 19,0—24,1 кг, акружнасць грудной клеткі — 57—58 см.

Узрастае роля кары галаўнога мозга ў рэгуляцыі паводзін дзяцей. Удасканальваюцца працэсы вышэйшай нервовай дзейнасці. Значна павялічваецца рухавасць дзяцей, яны паспяхова авалодваюць асноўнымі рухамі.

Сацыяльна-маральнае і асобаснае развіццё дзяцей. У гэтым узросце ў дзяцей  істотна павялічваецца ўзровень адвольнага кіравання сваімі паводзінамі, што станоўча адлюстроўваецца на ўсіх баках іх развіцця.

Развіваецца валявая сфера дзіцяці: становіцца магчымым абмежаванне сваіх жаданняў, пастаноўка пэўных мэт, пераадоленне перашкод, якія стаяць на шляху іх дасягнення, правільная ацэнка вынікаў уласных дзеянняў. Фарміруецца сузалежнасць матываў: адзначаецца перавага абдуманых дзеянняў над імпульсіўнымі, з’яўляецца пачуццё абавязку ў адносінах да іншых людзей. Праяўляюцца імкненне кіраваць сабой і сваімі ўчынкамі, уменне кантраляваць сваю рухальную актыўнасць, дзейнічаць дакладна па ўказаннях дарослага, падпарадкоўвацца правілам. Асабліва важнае значэнне мае кіраванне сваімі паводзінамі для стварэння перадумоў вучэбнай дзейнасці. Дзеці шостага года жыцця разумеюць сэнс задачы, пастаўленай дарослым (педагогам, бацькамі і інш.), самастойна выконваюць указанні, накіраваныя на спосаб выканання задання.

Удасканальваецца сюжэтна-ролевая гульня, у якой выхаванцы адлюстроўваюць падзеі грамадскага жыцця, якія часта далёка выходзяць за рамкі іх асабістага вопыту. Дзеці пачынаюць асвойваць сацыяльныя адносіны і разумець падпарадкаванасць пазіцый у розных відах дзейнасці дарослых: адны ролі становяцца для іх больш прывабнымі, чым іншыя. Маўленне, якое суправаджае рэальныя адносіны дзяцей, адрозніваецца ад ролевага маўлення. Выхаванцы ўжо могуць размяркоўваць ролі да пачатку гульні і будаваць свае паводзіны, прытрымліваючыся ролі. Аднак пры размеркаванні роляў могуць узнікаць канфлікты, звязаныя з субардынацыяй ролевых паводзін. Назіраецца арганізацыя гульнявой прасторы, у якой вылучаюцца сэнсавы «цэнтр» і «перыферыя» (у гульні «Бальніца»  такім  цэнтрам  з’яўляецца  кабінет  доктара,  у  гульні «Цырульня» — зала стрыжкі, а зала чакання выступае ў якасці перыферыі гульнявой прасторы). Дзеянні дзяцей у гульнях становяцца больш разнастайнымі. У сумесных гульнях фарміруецца сістэма ўзаемаадносін паміж дзецьмі: іх узаемныя прыхільнасці, сімпатыі і антыпатыі. Гульнявое ўзаемадзеянне суправаджаецца маўленнем, якое адпавядае і зместу, і інтанацыйна ўзятай ролі.

Істотную ролю пачынаюць выконваць элементы працоўнай дзейнасці. Дзеці здольны сістэматычна выконваць пасільныя працоўныя абавязкі. Больш значнымі становяцца грамадскія матывы працы, якія праяўляюцца ў імкненні зрабіць карыснае для іншых.

Пазнавальнае развіццё. Уменне кіраваць сваімі паводзінамі аказвае ўплыў на развіццё псіхічных працэсаў: увагі, памяці, маўлення, мыслення, уяўлення. Назіраецца пераход ад міжвольных форм да адвольных. Увага становіцца больш устойлівай. Завучваючы вершы, тэксты, лічылкі, дзеці наўмысна іх паўтараюць. Працягваюць развівацца размеркаванне, здольнасць пераключаць увагу. Развіццю адвольнага запамінання спрыяе значнасць матэрыялу для практычнай дзейнасці (запомніць што-небудзь для гульні, для перадачы даручэння выхавацеля, для выканання патрабаванняў дарослага).

Пад уплывам назіранняў за навакольным і накіраванага сэнсарнага выхавання адбываецца ўдасканаленне ўспрымання. Дзеці здольны ацаніць не толькі ўласцівасці прадметаў, але і іх разнавіднасці. Яны адчуваюць характар, настрой твораў літаратуры, музыкі і выяўленчага мастацтва, адрозніваюць іх жанравыя асаблівасці, форму, выразна-выяўленчыя сродкі (выразнасць інтанацыі, вобразныя словы і выразы, тэмп, рытм, дынаміку, тэмбр, кампазіцыю, колер, гармонію ўласцівасцей).

Істотныя змяненні адбываюцца ва ўменні арыентавацца ў прасторы. Дзеці ўпэўнена вызначаюць напрамак у прасторы, узаемнае размяшчэнне прадметаў у аглядных прасторавых сітуацыях, заўважаюць змяненні ў афармленні і абсталяванні памяшканняў. Замацоўваюцца ўяўленні пра паслядоўнасць пор года, засвойваюцца ўяўленні пра час сутак («учора», «сёння», «заўтра»).

Маўленчае развіццё. Багацей становіцца лексіка: актыўна выкарыстоўваюцца сінонімы і антонімы. Удасканальваецца граматычны лад маўлення. Дзеці выкарыстоўваюць практычна ўсе часціны мовы, актыўна займаюцца словатворчасцю. Развіваецца звязнае маўленне. Выказванні дзяцей паступова набываюць больш звязны характар. Дзеці могуць пераказваць, расказваць па  малюнку, перадаючы не толькі галоўнае, але і дэталі.

Працягвае ўдасканальвацца маўленне, у тым ліку яго гукавы бок. Большасць дзяцей шасці гадоў правільна ўзнаўляюць усе гукі роднай мовы (шыпячыя, свісцячыя і санорныя), многія спецыфічныя гукі рускай мовы. У авалоданні беларускай мовай становіцца магчымым пераход ад разумення простых слоў і сказаў да ўзнаўлення іх у актыўным маўленні. Развіваюцца фанематычны слых, інтанацыйная выразнасць маўлення пры чытанні вершаў, у гульнях-драматызацыях, сюжэтна-ролевых гульнях і ў паўсядзённым жыцці. Адзначаецца актывізацыя цікавасці да казак, якія выступаюць сродкам эмацыянальнага і інфармацыйнага ўздзеяння на асобу дзіцяці, перадачы жыццёвага і маральнага вопыту людзей.

Пераважнай формай зносін дзіцяці з дарослымі становяцца асобасныя зносіны, накіраваныя на дасягненне  ўзаемаразумення, атрыманне ад дарослага ацэнкі ўласцівасцей і якасцей уласнай асобы. На аснове больш складаных форм зносін з дарослымі, удзелу ў розных відах сумеснай дзейнасці, узаемадапамогі ў гульнях і занятках, выканання элементарных абавязкаў у дзяцей адбываецца далейшае развіццё маўлення, пачуццяў, валявых і маральна-этычных якасцей.

Эстэтычнае развіццё. Працягвае развівацца прадукцыйная дзейнасць. Малюнкі выхаванцаў набываюць сюжэтны характар. Часта сюжэты паўтараюцца з невялікімі ці, наадварот, істотнымі змяненнямі. Малюнак чалавека становіцца больш дэталізаваным і прапарцыянальным. Па малюнку можна меркаваць пра палавую прыналежнасць і эмацыянальны стан намаляванага чалавека. Паміж малюнкам і асобай дзіцяці, узроўнем яго разумовай адоранасці існуе відавочная адпаведнасць. (Л. С. Выгоцкі разглядае малюнак дзіцяці як своеасаблівае маўленне, сродак асэнсавання і выражэння сваіх перажыванняў і ведаў.) У малюнках, як і ў пабудовах, дзеці ўвасабляюць свае задумы, даводзяць іх да канца.

Канструктыўная дзейнасць характарызуецца ўменнем аналізаваць умовы, у якіх працякае гэта дзейнасць. Дзеці выкарыстоўваюць і называюць розныя дэталі канструктара. Могуць замяніць дэталі пабудовы ў залежнасці ад наяўнага матэрыялу.  Авалодваюць абагульненым спосабам абследавання ўзору. Здольны вылучаць асноўныя часткі будучай пабудовы. Канструяванне можа ажыццяўляцца на аснове схемы, па задуме  і  па  ўмовах.  Узнікае  канструяванне  ў  працэсе  сумеснай дзейнасці.

Крыніца:

Вучэбная праграма дашкольнай адукацыі

У сучасным свеце чалавек пераадольвае разнастайныя цяжкасці, праходзіць праз разнастайныя выпрабаванні. Выстаяць у гэтай жыццёвай буры ў адзіночку практычна немагчыма. А родны дом з блізкімі людзьмі — гэта такое месца, дзе падтрымаюць і дапамогуць, дзе можна перадыхнуць і набрацца сіл. Сям'я — гэта падмурак, які з'яўляецца асновай усяго чалавечага жыцця.

Што такое каштоўнасці сямейнага жыцця?

Каштоўнасці сямейнага жыцця - гэта тое, што паважаецца, цэніцца ўсімі членамі сям'і і з'яўляецца агульным полем іх інтарэсаў. Сама сям'я - гэта таксама каштоўнасць. Аднак грамадства развіваецца, і кожнаму этапу развіцця ўласцівы свой тып адносін паміж блізкімі і роднымі людзьмі. Змены ў соцыўме накладваюць свой адбітак на значэнне і прыярытэтнасць каштоўнасцяў сямейнага жыцця. Мала таго, сучасныя і традыцыйныя сямейныя каштоўнасці нярэдка канфліктуюць паміж сабой.

Традыцыйныя сямейныя каштоўнасці.

Традыцыйныя сямейныя каштоўнасці з'яўляюцца, як правіла, вынікам узаемадзеяння грамадства з рэлігійнымі нормамі, асноўная мэта якіх - захаванне сям'і. Гэтая форма каштоўнасцяў пастаянна культывуецца і ўкараняецца ў жыццё маладой пары папярэднімі пакаленнямі, падтрымліваецца навучаннямі царквы. Асноўныя традыцыйныя сямейныя каштоўнасці гэта:

• шлюб;
• вера;
• вернасць;
• узаемапавага.

Згодна з царкоўным традыцыям шлюб - непарушны саюз, адзіная прымальная форма сумеснага жыцця мужчыны і жанчыны, заснаваная на захаванні веры і ўзаемнай любові, нараджэнні і выхаванні дзяцей. Сучаснае грамадства часцяком не ўспрымае традыцыйныя каштоўнасці сямейнага жыцця належным чынам. Прычынай гэтаму становіцца адсутнасць свабоды выбару і магчымасці перамен у асабістым жыцці. Да прыкладу, развод у наш час - досыць звыклая з'ява, а вось традыцыйныя каноны супраць скасавання шлюбу.

Акрамя гэтага ў нашых продкаў многае залежала ад размеркавання роляў у сям'і. Кіраўніком сям'і заставаўся мужчына. Менавіта ён быў карміцелем, прымаў лёсавызначальныя для сям'і рашэнні. Яго аўтарытэт быў бясспрэчны. Жанчыне адводзілася роля маці і захавальніцы хатняга ачага. Яе паважалі, ёй давяралі выхаванне дзяцей і вядзенне гаспадаркі, аднак ні аб якім раўнапраўі паміж мужам і жонкай гаворкі не ішло. Дзецям жа прадпісвалася абсалютная паслухмянасць.

У традыцыйнай сям'і важным аб'яднаўчым фактарам з'яўлялася сумесная дзейнасць. Вясковая сям'я дружна працавала на полі, сем'і з гарадоў займаліся або гандлем, або нейкім відам рамяства. Згодна з сямейным традыцыям прафесіі перадаваліся па спадчыне: ад дзеда да бацькі, ад бацькі да сына.

Сучасныя сямейныя каштоўнасці.

Сёння мала хто хоча жыць так, як жылі нашы продкі. Традыцыйнае стаўленне да мужчыны як да здабытчыка і абсалютнага аўтарытэту прысутнічае далёка не ва ўсіх сем'ях. Ролі ўсё часцей размяркоўваюцца пароўну, а лёсавызначальныя рашэнні прымаюцца на сямейных саветах. Сямейныя каштоўнасці - гэта аснова моцнай сям'і. Прынцыпы выхавання дзяцей таксама памяняліся. Паслухмянасць перастала быць асноўным годнасцю - цяпер нашмат важней, каб дзіця расло самастойнай асобай. А перадача прафесіі па спадчыне - досыць рэдкая з'ява, дзіця само выбірае, чым яно будзе займацца ў будучыні.

Сучасныя сямейныя каштоўнасці з'яўляюцца ў выніку развіцця соцыўма і яго поглядаў. Умоўна іх можна падзяліць на дзве катэгорыі: каштоўнасці бацькоў і каштоўнасці дзяцей. Гэтыя катэгорыі шмат у чым перасякаюцца, аднак другая катэгорыя мае безумоўны і прагрэсіўны характар. Кожнае наступнае пакаленне спрабуе пераняць ад папярэдняга самае неабходнае, дадаючы да сямейных каштоўнасцяў нешта новае і актуальнае на дадзены момант.

Зразумела, такія палажэнні як каханне і давер, узаемадапамога і павага, разуменне і дабрыня застаюцца асноватворнымі сямейнымі каштоўнасцямі сучаснага свету. Аднак пад ціскам разнастайных знешніх фактараў, абумоўленых праблемамі грамадства, яны паступова сыходзяць на другі план, аддаючы першынство адукацыі, кар'еры, пошуку спосабаў павышэння даходу.

Ролю сямейных каштоўнасцяў у жыцці сям'і.

Сямейныя каштоўнасці і традыцыі - гэта аснова ўкладу моцнай і дружнай сям'і, якая мае будучыню. Яны рэгулююць жыццядзейнасць дамачадцаў, спрыяюць збліжэнню, умацаванню ўзаемапавагі і ўзаемаразумення ў сям'і. Акрамя гэтага, сямейныя каштоўнасці ляжаць у аснове выхавання дзяцей.

Выхаванне дзіця пачынаецца з таго, якія адносіны будуюцца бацькамі ў сям'і. Атрымліваецца, дзіця выхоўваецца не толькі мэтанакіравана, але і падсвядома, пераймаючы звычкі і густы, прыхільнасці і перавагі старэйшых.

Ва ўмовах сям'і пачынаецца далучэнне дзіцяці да культуры, фарміруюцца мадэлі паводзін. Сям'я дае адчуванне пераемнасці пакаленняў, прыналежнасць да гісторыі свайго роду, спараджае ідэалы патрыятызму, можа раскрыць здольнасці і таленты кожнага яе члена. Да таго ж менавіта сям'я аказвае вялікі ўплыў на станаўленне асобы дзіцяці.

Выхаванне сямейных каштоўнасцяў у дзіцяці.

Бацькі - гэта тыя людзі, якія даюць дзіцяці першыя паняцці аб спосабах зносін. Бачачы іх адносіны, у дзіцяці складваюцца пэўныя правілы паводзін. Таму не прымяншае асабісты прыклад: часцей наведваць бабуль і дзядуляў, тэлефануйце ім у прысутнасці дзіцяці. Хай яго ўласная скарбонка пад назвай «як трэба рабіць» напоўніцца падобнымі прыкладамі. Бо яшчэ крыху, і карапуз вырасце. І так прыемна, калі ён, ужо такі дарослы, не будзе забываць пра сваіх пастарэлых бацьках.

Сямейныя каштоўнасці і традыцыі.

Выхаванню сямейных каштоўнасцяў у дзяцей спрыяе фарміраванне традыцый у сям'і. Сямейныя каштоўнасці і традыцыі — гэта індывідуальная атмасфера дома, якая складаецца з мноства фактараў (рэжым дня, жыццёвы ўклад, сямейныя звычаі). Добра і ўтульна там, дзе дамачадцы знаходзяць час абмеркаваць пытанні сямейнага жыцця. Напрыклад, калі за вячэрнім чаем усе члены сям'і збіраюцца за адным сталом і распавядаюць аб цікавых падзеях, якія адбыліся за дзень, плануюць, як правесці бліжэйшыя выхадныя, абгаворваюць і разбіраюць памылкі. Важна, каб дзецям (незалежна ад узросту) таксама давалі магчымасць выказаць сваё меркаванне.

Пачынаць фарміраваць традыцыі варта ўжо пры стварэнні сям'і, а знаёміць з сямейнымі каштоўнасцямі дзяцей трэба тады, калі яны яшчэ зусім маленькія. Прычым чым прасцей і немудрагелісты традыцыі - тым лепш. Наяўнасць сямейных традыцый дорыць дзіцяці магчымасць з аптымізмам глядзець на жыццё; дае дзецям нагоду ганарыцца сваёй сям'ёй; прыносіць адчуванне стабільнасці: традыцыі выконваюцца не па прычыне таго, што так трэба, а таму, што члены сям'і гэтага хочуць.

Сямейныя традыцыі і каштоўнасці.

Выдатнай традыцыяй з'яўляецца арганізацыя сямейных свят. Прычым святы не павінны зводзіцца толькі да падрыхтоўкі святочнага стала і паядання прысмакаў. Для дзіцяці свята павінна быць незвычайным і казачным, таму задача старэйшых - зрабіць так, каб дзіця ўспамінала пра гэта.

Калі вы вырашылі заснаваць новыя традыцыі ў сваёй сям'і, варта прытрымлівацца некаторых правілаў:

• Не ўхіляцца ад выканання традыцыйнага мерапрыемства - традыцыя павінна заставацца традыцыяй.
• Падзея павінна насіць пазітыўны характар, быць яркай і цікавай для дамачадцаў, надоўга заставацца ў памяці.
• Нават самыя маленькія члены сям'і павінны прымаць удзел у традыцыйнай падзеі, а не быць проста пабочнымі назіральнікамі.
• Але галоўнае, каб вашы сямейныя традыцыі былі цікавымі, прыносілі ўсім радасць і не дастаўлялі дыскамфорт.

Дзіцячыя гады - самы спрыяльны час для таго, каб сфарміраваць базавыя сямейныя каштоўнасці. Асоба дзіця максімальна адкрыта для ўплываў звонку, а глыбокія ўражанні, атрыманыя ў дзяцінстве, застаюцца з дзіцем на ўсё жыццё.

Падрыхтавала:

выхавальнік дашкольнай адукацыі

Саковіч Г.Ю.

Цяжка знайсці больш каштоўны матэрыял па далучэнню дашкольнікаў да беларускай нацыянальнай культуры, чым дзіцячы фальклор і народныя гульні. Творы вуснай народнай творчасці змалку ўваходзяць у дзіцячае жыццё; на прыкладзе знаёмых вобразаў (кот, гусі, каза), праз нескладаныя сюжэты выхоўвае веру ў дабро, справядлівасць, раскрывае маральна-этычныя погляды беларусаў, дае магчымасць прывіць любоў і павагу да роднага слова. Ужо сёння важна звярнуць увагу на выхаванне пачуцця патрыятызму, пазбаўленне комплексаў нацыянальнай прыніжанасці і нігілізму.

Спецыфічныя ўмовы двухмоўя патрабуюць асаблівай увагі да авалодання дзецьмі роднай беларускай мовай. Сітуацыя, калі дзеці адначасова чуюць і рускую, і беларускую мовы, садзейнічае аднолькаваму ўзроўню іх успрымання, разумення. Улічваючы гэтыя асаблівасці, неабходна, каб дзеці часцей чулі, разумелі, ведалі родную беларускую мову, каб авалоданне правільным беларускім маўленнем ажыццяўлялася ў працэсе арганізаванага навучання. 

Вызначым мастацкія асаблівасці кожнага віду фальклорных твораў.

Калыханкі – асноўная задача – супакоіць дзіця мелодыкай, рытмам вершаваных радкоў, ціхім голасам, ласкавымі словамі. Часцей за ўсё – гэта калыханкі пра ката. Раней, перш чым пакласці дзіця ў ложак ці калыску, туды пускалі ката, каб ён забраў усе чары, а пакінуў толькі цяпло, дабро, прыязнасць.

Забаўлянкі, пацешкі– суправаджаюць пальчыкавыя гульні, гушканне, пацягванне, першыя крокі дзіця, супакойванне, кармленне.

Песні – адносяцца песні дарослых для дзяцей і тыя песні, што выконваюць самі дзеці. Праз песні атрымоўваюць пэўныя ўяўленні аб навакольным свеце, выхоўваецца павага да працы, асуджаецца лянота, абыякавасць. Займальнасць сюжэта, яго дынамічнасць, кампазіцыйная стройнасць спрыяюць вобразнаму мышленню, адначасова дапамагаюць засвоіць пэўныя гукі (прыпевы гой-гой-гой! Люлі-люлі)

Заклічкі – гэта зварот, заклік да сіл прыроды, з’явам, адухаўленне прыроды.

Дражнілкі – лаканічныя, невялікага памеру, высмейваюцца нейкія адмоўныя рысы чалавека ці жывел, дакладна перадаюць пэўную рысу характару.

Лічылкі – прысвечаны для ўстановы чароднасці ў гульнях, выбар вядучага.

Гульні– прасочваецца цесная сувязь з земляробствам, з бытам, з навакольнай прыродай; многія гульні заснаваны на перайманні рухаў, дзеянняў пры пэўных гаспадарчых працах. У некаторыя гульні арганічна ўваходзяць і іншыя творы дзіцячага фальклору – лічылкі, забаўлянкі, калыханкі.

Казкі – універсальны сродак народнай педагогікі; утрымліваюць жыццевы маральны вопыт, народную мудрасць, рыхтуюць дзяцей да самастойнага жыцця, вучаць адрозніваць добрае ад дрэннага. Казкі вабяць дзяцей цікавымі персанажамі, прыгодніцкімі дзеямі, чараўніцтвамі, сакавітасцю роднага слова. Казкі лепш расказваць, чым чытаць, расказваць пранікнене і цікава, гледзячы у вочы дзецям.

Загадкі – у сціслай і дакладнай форме падводзілі вынікі назіранняў за цэлымі групамі жыццевых з’яў, жывел, птушак, вызнаючы іх характэрныя асаблівасці; загадкі служаць разумоваму выхаванню.

Прыказкі – трапнае, лаканічнае, устойлівае народнае выслоўе павучальнага зместу, якое мае прамы і пераносны сэнс. У ёй выказваецца закончаная думка, якая дзякуючы шырокім абагульненням дае ацэнку з’яў, падзей, узаемаадносін паміж людзьмі.

Прымаўкі – характарызуецца незакончанасцю думкі, не мае абагульняючага значэння і выкарыстоўваецца найчасцей у канкрэтнай моўнай сітуацыі, можа быць зразумелай толькі ў кантэксце.

Прыказкі і прымаўкі надаюць мове выразнасць, яскравасць, вобразнасць, садзейнічаюць выхаванню высокіх маральных пачуццяў, перадаюць жыццёвы вопыт і маральна-практычную філасофію народа.

Падрыхтавала:

выхавальнік дашкольнай адукацыі

Саковіч Г.Ю.